ممکن است از دست رفتن یا کنار گذاشتن اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات اختیاری نباشد؛ یعنی در نتیجه آتش‌سوزی، سرقت یا سوانح طبیعی (نظیر سیل و زلزله) از بین برود یا به حکم قانون به دولت و شهرداری‌ها واگذار گردد.
در حسابداری این‌گونه رویدادها، باید تمام مبالغ مربوط به دارایی‌های از دست رفته از اسناد و مدارک حسابداری خارج و مبلغ سود یا زیان شناسایی شود.
📌 برای مثال فرض کنید یکی از ساختمان‌های شرکت اوین که در مسیر بزرگراه قرار گرفته است، در ازای دریافت ۱٫۴۰۰٫۰۰۰ ریال (یک میلیون و چهارصد هزار ریال) به حکم قانون به تملک دولت درآید. در صورتی که بهای تمام شده زمین ۴۰۰٫۰۰۰ ریال و بهای تمام شده ساختمان ۱٫۶۰۰٫۰۰۰ ریال و استهلاک انباشته آن ۱٫۲۰۰٫۰۰۰ ریال باشد، واگذاری دارایی مزبور به ترتیب زیر در دفتر ثبت می‌گردد:
بانک – بدهکار ۱٫۴۰۰٫۰۰۰
استهلاک انباشته – بدهکار ۱٫۲۰۰٫۰۰۰
زمین – بستانکار ۴۰۰٫۰۰۰
ساختمان – بستانکار ۱٫۶۰۰٫۰۰۰
سود حاصل از واگذاری – بستانکار ۶۰۰٫۰۰۰
سود یا زیان حاصل از این رویداد غیرعادی و غیرمستمر به عنوان اقلام غیرمترقبه در صورت سود و زیان منعکس می‌گردد.
حال شرایطی را بررسی می‌کنیم که دارایی ثابت بیمه‌شده باشد و از بین برود.
در این حال ابتدا باید هزینه استهلاک آن را از ابتدای سال مالی جاری تا زمان وقوع حادثه محاسبه کرد و به حساب‌های مربوط انتقال داد؛ سپس ثبت‌های لازم از بابت رویداد ایجاد شده در دفاتر به شرح زیر انجام می‌شود:
۱- ثبت حذف دارایی
۲- ثبت حذف استهلاک انباشته
۳- ثبت ارزش دفتری به حساب شرکت بیمه
۴- ثبت دریافت خسارت از شرکت بیمه
۵- ثبت بستن حساب‌های دریافتنی از شرکت بیمه و شناسایی سود یا زیان حادثه
📌 مثال:
در تاریخ ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۰ ماشین‌آلات شرکت صدرا در نتیجه سرقت به طور کامل از بین رفت. اطلاعات اضافی زیر در دست است:
-
بهای تمام شده ماشین‌آلات ۱۵۰٫۰۰۰ ریال و استهلاک انباشته آن در تاریخ ۳۱ شهریور سال ۹۰، ۴۵٫۰۰۰ ریال می‌باشد. همچنین شرکت صدرا بابت جبران خسارت وارده به ماشین‌آلات مبلغ ۹۰٫۰۰۰ ریال از شرکت بیمه دریافت کرد.
حال باید ابتدا ثبت کنارگذاری دارایی ثابت را در دفاتر بزنید و هنگامی که مبلغ خسارت قطعی شد و از شرکت بیمه دریافت شد، سود یا زیان را شناسایی می‌کنیم.
▪️ لازم به ذکر است که به اندازه مبلغ ارزش دفتری باید حساب‌های دریافتنی از بیمه را بدهکار کرد:
حساب‌های دریافتنی – بیمه (بد) ۱۰۵٫۰۰۰
استهلاک انباشته دارایی (بد) ۴۵٫۰۰۰
ماشین‌آلات (بس) ۱۵۰٫۰۰۰
هنگامی که مبلغ خسارت از بیمه دریافت شد، ثبت زیر زده می‌شود:
بانک (بد) ۹۰٫۰۰۰
زیان ناشی از سرقت دارایی (بد) ۱۵٫۰۰۰
حساب‌های دریافتنی – بیمه (بس) ۱۰۵٫۰۰۰
اگر دارایی بیمه‌شده نباشد، هنگام وقوع حادثه مبلغ ارزش دفتری دارایی به عنوان زیان ناشی از حادثه بدهکار می‌شود.
